Christos Tiktapanidis – Χρήστος Τικταπανίδης
Christos Tiktapanidis - Χρήστος Τικταπανίδης
Christos Tiktapanidis – Χρήστος Τικταπανίδης
Please enjoy reading three articles about Christos Tiktapanidis – one in Greek and two in English – as they were originally published between 1999 and 2000 on our original page Trapezounta.com.
We would like to cordially thank Mr. Christos Tiktapanidis for his participation in Radio Trapezounta Boston!
1) ΣΥΝΕΧΙΖΟΝΤΑΣ ΜΙΑ ΠΑΝΑΡΧΑΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΣΤΟ ΝΕΟ ΚΟΣΜΟ
Του Δημήτρη Ρομπότη, «Εθνικός Κήρηξ», 28 Ιουνίου, 1999
NORWALK, Connecticut, Η.Π.Α.
«Πρώτος χορός το κότσαρι. Εγώ τώρα να ιδρώνω από το άγχος…Είχα τόσο πολύ ιδρώσει που μου ’φυγε το δοξάρι από το χέρι. Χωρίς να το καταλάβει κανένας, αυτομάτως το πιάνω στον αέρα και συνεχίζω, χωρίς να χάσει βήμα το χορευτικό. Στο τέλος της βραδιάς πήραμε το πρώτο βραβείο».
Ετσι πήρε και το βάπτισμα πυρός ο Χρήστος Τικταπανίδης, ένας από τους πλέον γνωστούς λυράρηδες ανά τις ΗΠΑ. Λίγα λεπτά ανάπαυλας στο «Jimmy’s Diner» του Norwalk όπου εργάζεται, με τον «φραπέ» να τον φέρνει νοερά στην καλοκαιριάτικη πλατεία του χωριού Σιταγροί Δράμας, τόπος καταγωγής του, και ο επίσημος λυράρης της «ανατολικής ακτής», όπως αυτοαποκαλείται χαριτολογώντας, αναπολεί τα πρώτα του βήματα ως οργανοπαίχτης, συνεχιστής μιας παράδοσης πανάρχαιας.
Σε ηλικία 16 ετών «ήμουν έτοιμος να παίξω στον κόσμο. Ημουν λίγο ντροπαλός», ομολογεί. Ως μέλος του χορευτικού όμιλου Σιταγρών είχε πάει σε ένα φεστιβάλ ποντιακής μουσικής στη Θεσσαλονίκη. Ο πρώτος λυράρης δεν μπόρεσε να πάει επειδή είχε αρρωστήσει. Τα βλέματα τότε στράφηκαν στον Χρήστο Τικταπανίδη. «Ο υπεύθυνος του χορευτικού μου λέει, Χρήστο θα’ρθεις εσύ». Στην αρχή δίσταζε, όταν μάλιστα είδε την αίθουσα γεμάτη κόσμο πανικοβλήθηκε. Ωστόσο, δεν είχε άλλη επιλογή, οπότε πήρε τη λύρα να συνοδεύσει τους χορευτές. Ετσι ξεντροπιάστηκε…..
Η σχέση του Χρήστου Τικταπανίδη με τον κεμεντζέ, όπως λέγετε στα ποντιακά, αρχίζει από μικρή ηλικία.
Ο παππούς του, Ιωάννης Στεφανίδης, «ήτανε από τους καλούς λυράρηδες». Ο Χρήστος δεν έχανε ευκαιρία να τον επισκέπτεται γιατί του άρεσε να ακούει τη λύρα. Αρχικά ο παππούς δεν έδινε μεγάλη σημασία. Σε ηλικία 12 χρονών όμως «άρχισε να μου δείχνει μερικά πράγματα». Μετά από έναν χρόνο ο παππούς αρρώστησε, το νερό όμως είχε μπει στο αυλάκι.
Ο Χρήστος Τικταπανίδης συνέχισε με δασκάλους τον Παύλο Τορνικίδη και τον Λάμπη Τιλκερίδη. Είχε δε συμμαθητές τους Παναγιώτη Κογκαλίδη και Αντώνιο Νικηφορίδη που έχουν εξελιχθεί από τους καλύτερους λυράρηδες.
Στη συνέχεια, ο δρόμος είχε ανοίξει για να ψαχτεί μόνος του και να εμπεδώσει τις μουσικές εξελίξεις. «Οι παραδοσιακοί δεν έχουν τις νέες τεχνικές», εξηγεί. «Οι νέοι λυράρηδες έχουν περάσει τη λύρα στο πεντάγραμμο και έχουν πλέον ανοίξει το μουσικό πεδίο». Με τον τρόπο αυτό το όργανο αποκτάει «τεράστιες δυνατότητες, αρκεί να έχεις την γνώση».
Ο Χρήστος Τικταπανίδης ήρθε στο Norwalk πριν εννέα χρόνια έπειτα από πρόσκληση συγγενών του. Αν και εργάζεται στο χώρο των εστιατορίων δεν έχει παραμελήσει τη μουσική.
Στις περισσότερες εκδηλώσεις του εκεί Ποντιακού Συλλόγου, μα και άλλων της ευρύτερης περιφέρειας, δίνει το παρών. Φροντίζει επίσης να μεταδοθεί η παράδοση στους αμερικανογεννημένους. «Υπάρχουνε και εδώ παιδιά τα οποία αγαπάνε την ποντιακή μουσική, την τραγουδάνε και την ακούνε», λέει χαρακτηρηστικά. Ο ίδιος έχει έξι μαθητές, τρεις από Norwalk και τρεις στη Νέα Υόρκη.
Ο Χρήστος Τικταπανίδης πιστεύει πως – εν αντίθεσει με διάφορα άλλα τοπικά μουσικά είδη – η ποντιακή μουσική είναι ζωντανή, έχοντας αποφύγει τη «μουσειοποίηση» του «φολκλόρ». «Οι Πόντιοι θέλουν να γλεντήσουν ποντιακά. Και οι νέοι και τα μικρά», τονίζει. Μπορεί να δεις νέους στο αυτοκίνητο να’ χουν ποντιακά τραγούδια. «Στην Ελλάδα υπάρχουν παιδάκια 7-8 χρονών και παίζουν λύρα». Υπάρχει φυτώριο.
Αλλωστε η ποντιακή μουσική, πέραν από ψυχαγωγία, είναι ο ομφάλιος λώρος που συνδέει τις διάφορες ιστορικές περιόδους με το σήμερα.
Μέσω του τραγουδιού, όπως στα αρχαία χρόνια με την επική ποίηση, Ιλιάδα, Οδύσσεια, για παράδειγμα, η ιστορία μεταδίδεται και διατηρείται ζωντανή από γενιά σε γενιά.
Επιπλέον, υπάρχουν όλων των ειδών τραγούδια, χαράς, λύπης, ερωτικά, ξενητιάς, και ο χώρος εξακολουθεί να εμπλουτίζεται. Στις σύγχρονες συνθέσεις κυριαρχεί η ξενητιά, τα προβλήματα των Ποντίων όταν ήρθαν στην Ελλάδα, όπως και η κοινωνική κριτική.
Η ποντιακή μουσική με τους «πάνω από δέκα ρυθμούς και 60 κάτι χορούς», έχει μεγάλο πεδίο άντλησης εκφραστικών μέσων. Είναι και για αυτό που ο Χρήστος Τικταπανίδης πιστεύει ότι ο εμπλουτισμός με άλλα μουσικά όργανα βοηθάει στο να φτάνει καλύτερα αυτός ο πλούτος και να κοινωνηθεί αποτελεσματικότερα από τους νεότερους που έχουν διαφορετικές εμπειρίες και επιλογές σε μουσικά ακούσματα.
Οσον αφορά στην ποντιακή μουσική παράδοση εδώ, στις ΗΠΑ, είναι αισιόδοξος.
«Μέχρι τώρα είμαστε σε πολλή καλή κατάσταση», λέει. Το ερώτημα είναι τι θα γίνει μετά από δύο-τρεις γενιές. «Για να μείνει ζωντανή αυτή η παράδοση, ο μόνος που μπορεί να βοηθήσει είναι οι γονείς». Κι’όπου οι γάμοι είναι μικτοί «πάλι στην οικογένεια εναπόκειται. Εχουν θέση οι παππούδες και οι γιαγιάδες.»
Για τους συλλόγους πιστεύει ότι «βοηθάνε σε έναν μεγάλο βαθμό. Αλλά δεν είναι οικογένεια να πιέσει το παιδί να κάνει κάτι».
Αλλωστε το ζητούμενο «δεν είναι μόνο να μάθουμε τους χορούς, αλλά και την ιστορία μας», λέει χαρακτηριστικά ο Χρήστος Τικταπανίδης, ο οποίος έχει ζητήσει από διάφορες οργανώσεις να προμηθευτούν βιβλία στην αγγλική γλώσσα για τον σκοπό αυτό.
2) RAMBLEWOOD
Special Guest for an Evening of Pontic Lyra
by Laura Pannaman, “Kef Times” Spring/Summer 2000 Vol. 6 No. 1
Eastern European Folklore Center
Prepare yourselves for something truly special at the Tuesday night party at the Ramblewood Balkan Music & Dance Workshop. The unmistakable sounds of the Pontic lyra will fill the pavilion when Chris Tiktapanidis arrives for a one-night guest appearance.
I’ve had the pleasure of knowing Chris and dancing to his music since he came to the US in 1991. Chris is from the village of Sitagroi in Greek Macedonia. He began playing lyra at the age of ten. [Ed. note : The Pontic lyra, or kementses, is a stringed instrument, usually with three strings, that is held in an upright position and bowed like a violin.] His first lyra was a Christmas gift from his father. His first teacher was his grandfather, Yiannis Stefanidis. When his grandfather died two years later, Chris began the weekly ritual of bus trips to the town of Drama to study with Pavlos Tornikidis. During the summer months Chris would work on the family farm until noon, take the bus to Drama for his weekly lesson, and then return to work on the farm in the late afternoon. After one and a half years of lessons with Pavlos Tornikidis, Chris studied on his own for a year and then decided it was time for more lessons. He wanted to study with Haralambos Tilkeridis, one of the best lyra teachers in Greece.
The problem was, Mr. Tilkeridis only accepted new students by introduction. Luckily for Chris, someone in his village knew the teacher and introduced the two. Another year and a half of lessons followed, after which Chris continued to study on his own.
Chris began playing for weddings, christenings and parties in Drama at the age of 15. He also played for many local dance groups and traveled to Italy and France with one of these groups for folklore festivals. During his 20 months in the Greek army, the lyra was a constant companion which he played for friends and at parties.
Since coming to the US, Chris has played for many folk dance groups in the New York area. He is in constant demand for parties and festivals, including the Folk Dance Federation’s yearly festival in California.
Chris has also become a teacher, passing on the joy of lyra to his students as it always has been passed on, by ear.
So be sure to wear your dance shoes to the party on Tuesday night and let your mind and your body be taken over by the rhythms of Pontic dance. And come look for me on the dance floor. I’ll be the one in sheer ecstasy.
(Laura Pannaman teaches biology at New Jersey City University and Greek dancing whenever she gets the chance. She also plays gudulka and sings Greek tunes.)
3) PONTIC LYRA
as featured at “Fiddlefest”, New York, May 1999
The Pontic Lyra is an ancient instrument played by Greeks from the Black Sea region of Anatolia who were forcibly repatriated in 1922. Its rectangular body is held upright on the knee and is usually played as a solo instrument. It is tuned in 4ths, and this allows the musician to play the melody in parallel 4ths on two strings simultaneously.
Christos Tiktapanidis, a native of Drama in northern Greece, learned to play from his grandfather who was a famed lyra player in the town of Argyroupolis in the Pontic region of Anatolia. One of a handful of musicians who play the Pontic lyra in the United States, he has recently begun to introduce his two-year-old godson to the tradition! He is a member of the Komninoi Pontian Association of Astoria, NY where he plays regularly. Today (at the Fiddlefest) he will play a variety of dance tunes and one moirologia funeral piece.
Radio Trapezounta Boston
Dedicated to the Musical Traditions of Hellenic Pontos
https://www.radiotrapezounta.comhttps://www.trapezounta.comhttps://tunein.com/radio/Radio-Trapezounta-Boston-s301498/