O Πυρρίχιος και η τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων: Ενστάσεις, εντάσεις και προεκτάσεις – Κώστας Κούσης
Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρακολούθησα την τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων της 29ης Αυγούστου 2004. Η ιδιαιτερότητα οφείλεται στο γεγονός ότι μου ήταν γνωστό πως 70 χορευτές θα χόρευαν για λίγο τον Πυρρίχιο χορόν, το χορό που όπου κι αν χορεύεται σκορπά ρίγη συγκινήσεως και ενθουσιάζει τους πάντες. Όχι γιατί χρειαζόταν να αισθανθώ έτσι, αλλά για να δω πώς θα τον παρουσίαζαν στα εκατομμύρια των τηλεθεατών, Ελλήνων και μη.
Μοναδική ευκαιρία λοιπόν, να μάθουν οι πάντες σε ολόκληρη την οικουμένη, ότι αυτός ο λεβέντικος χορός είναι ελληνικός, ελληνικότατος χορός. Είμαι βέβαιος πως αυτός ήταν και ο λόγος που πολύ σωστά άλλωστε οδήγησε την Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδος να εισηγηθεί στον «Αθήνα 2004» την εμφάνιση των χορευτών με την παραδοσιακή Ποντιακή φορεσιά στο Ολυμπιακό Στάδιο, κατά την τελετή λήξης των αγώνων. Αναρωτήθηκε όμως κανείς αν πέτυχε ο αρχικός σκοπός και ο βασικός στόχος.
Κατά την άποψή μας, λέμε πως ΟΧΙ ! Αιτία; Η ουδέτερη, φτωχή και άχρωμη αναφορά στον Πυρρίχιο. Αυτό είναι εκείνο που μας λύπησε και μας απογοήτευσε, γιατί είναι βέβαιο ότι χάθηκε μιά σπάνια, μιά μοναδική και ανεπανάληπτη ίσως ευκαιρία, να καταδειχθεί στα πέρατα της οικουμένης ότι ο χορός αυτός,δεν είναι απλά ένας «πανάρχαιος πολεμικός χορός» όπως ατυχώς αναφέρθηκε από τον σχολιαστή- εκφωνητή της ελληνικής- κρατικής τηλεόρασης.
Είναι αγαπητοί μου « ένας Ελληνικός χορός που χορεύονταν από τους «μύριους» του Ξενοφώντα και διασώθηκε μέχρι τις μέρες μας, χάρη στους Έλληνες του Πόντου» *
Αυτό και μόνο αυτό θα μπορούσε να αναφέρει ο σχολιαστής χωρίς να προκαλέσει ή να παραπλανήσει κανένα. Ήταν υπόθεση 5-6 δευτερολέπτων μόνο. Το κέρδος όμως θα ήταν τεράστιο. Το γεγονός ότι η όλη εκδήλωση ανατέθηκε σε ξένη εταιρεία, δεν διαφοροποιεί καθόλου τις απόψεις μας και για το λόγο αυτό δεν θα ασχοληθούμε τώρα με τη διάσταση αυτή. Οπωσδήποτε όμως μας είναι πολύ δύσκολο να κατανοήσουμε το πώς ήταν δυνατόν στην εκδήλωση αυτή να χωράνε τα τραγούδια Μαντουμβάλα και Καραπιπερίμ και να μένει απ΄ έξω η αναφορά στην ελληνικότητα ενός πολιτιστικού μας θησαυρού, που όλοι ξέρουν ή όφειλαν να γνωρίζουν ότι βρίσκεται «εν κινδύνω». Όταν δεν προστατεύεις αυτά που σου ανήκουν είτε έχουν εδαφική διάσταση ή πολιτιστικό περιεχόμενο και υπόσταση, τότε είναι ιστορικά αποδειγμένο ότι σταδιακά, όλα αυτά «συρρικνώνονται»! Έχουμε καθήκον να προστατέψουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά, διατείνονται οι πάντες, λόγιοι και μη.. Πολύ περισσότερο μάλιστα όταν όλοι γνωρίζουμε ότι γύρω μας υπάρχουν επιτήδειοι σφετεριστές και αδίστακτοι διεκδικητές, που καραδοκούν να οικειοποιηθούν αυτά που γνωρίζουν ότι δεν τους ανήκουν. Και καλά εμείς σήμερα ίσως να μη μπορούμε να δημιουργήσουμε νέες «αξίες», αλλά όχι όμως και να μη μπορούμε να προστατεύσουμε και αυτές για τις οποίες αδιαφιλονίκητα είμαστε οι μόνοι κληρονόμοι. Άραγε στο όνομα ποιάς πολιτισμένης συμπεριφοράς ή ανωτερότητας …αδρανούμε;
Στον πρόσφατο διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision που έγινε στην Κωνσταντινούπολη, έκπληκτοι είδαμε να προβάλλονται εικόνες από μνημεία του ελληνικού πολιτισμού που υπάρχουν στην Καππαδοκία, την Ιωνία, τον Πόντο και τον Πυρρίχιο χορό , χωρίς καμία ιστορική αναφορά, αφήνοντας να εννοηθεί ότι όλα αυτά είναι τουρκικά δημιουργήματα! To ίδιο έκανα πριν από χρόνια όταν Τούρκοι χορευτές χόρευαν τον Πυρρίχιο και πάλι, μπροστά στον Πρόεδρο των ΗΠΑ Αϊζενχάουερ, φορώντας την παραδοσιακή ποντιακή φορεσιά και έχοντας στο στήθος τους το Τουρκικό εθνόσημο. Ας μην ξεχνάμε ακόμη ότι για τη γνωστή βίλα του αξέχαστου Καπαγιαννίδη που σήμερα είναι Μουσείο, διαδίδουν, ψευδόμενοι βέβαια, ότι ανήκει σε κάποιον εύπορο Ρώσο! Τι υποκρύπτονται πίσω από αυτές τις κινήσεις; Μέχρι στιγμής δεν γνωρίζουμε αν υπάρχει κάποια επίσημη αντίδραση από Ελληνικής πλευράς…Μπορεί βέβαια συγκυριακά τα μνημεία μας αυτά να τους ανήκουν, δεν είναι όμως αυτοί οι δημιουργοί τους και κακώς το αποσιωπούν.
Εδώ θα πρέπει να θυμίσουμε ότι οι σημερινοί Τούρκοι, αντλούν την καταγωγή τους από τις 4,5 με 5 χιλιάδες πολεμοχαρείς εκείνους Σελτζούκους, που το 1071 μ.Χ με τη νίκη τους επί του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ρωμανού Δ΄ Διογένη στη μάχη του Μαντζικέρτ, (βόρια της λίμνης Βαν στη Νοτιοανατολική Αρμενία), εδραιώθηκαν σαν μιά ομοιογενή διεκδικητική ομάδα. Δηλαδή εμφανίστηκαν 15–16 αιώνες μετά την εμφάνιση του πυρρίχιου χορού, τον οποίον ανερυθρίαστα όμως διεκδικούν και παρουσιάζουν σαν Τουρκικό χορό, γιατί εμείς δεν τον προστατεύουμε τόσο όσο θα έπρεπε. Το γεγονός ότι ο περιβόητος αυτός χορός χορεύεται ακόμη και σήμερα , από όσους Έλληνες του Πόντου απέμειναν εκεί και εξισλαμίσθηκαν , αυτό δεν σημαίνει ότι νομιμοποιείται η τουρκική πλευρά να προβάλλει τον χορό αυτό σαν δικό της πολιτιστικό στοιχείο.
Να γιατί πιστεύουμε πως με την τελετή λήξης τον Ολυμπιακών Αγώνων και τη μη σωστή αναφορά στον Πυρρίχιο χορό, χάθηκε μιά μοναδική ευκαιρία να γίνει διεθνώς γνωστό και να αποκατασταθεί κομψά όλη η αλήθεια, τονίζοντας απλά το αυταπόδεικτο, ότι δηλαδή ο πυρρίχιος είναι ένας πανάρχαιος Ελληνικός χορός που χορεύονταν από τους «μύριους» του Ξενοφώντα (430-350 π.Χ). τους οποίους κατόρθωσε να οδηγήσει από την Περσία δια μέσου του Πόντου στην Ελλάδα και διασώθηκε μέχρι τις μέρες μας, χάρη στην αγάπη, τον σεβασμό και την προσήλωση στις ελληνικές παραδόσεις, όλων των κατοίκων του Πόντου, διαχρονικά,. Κρίμα, λοιπόν! Κρίμα, που έτσι χάθηκε για μας, άλλη μιά σπάνια ευκαιρία.Ποία άλλη χώρα ποιός λαός δεν θα αξιοποιούσε τέτοια ευκαιρία, για να προστατεύσει την ιστορία του;
Κρίμα, γιατί από τις 7 Οκτωβρίου του 1997 με έγγραφό μας (είναι διαθέσιμο) προς το 4 Πανελλήνιο Συνέδριο Ποντιακών Συλλόγων για την ΕΘΝΙΚΗ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ που έγινε στον Πειραιά, εισηγηθήκαμε τη συγκρότηση κατάλληλου μηχανισμού, αφού δεν υπήρχε αντίστοιχος κρατικός, προκειμένου να εξευρεθεί τρόπος προστασίας του συγκεκριμένου χορού. Κοινοποιήθηκε μάλιστα σε αρμόδιους κρατικούς φορείς και τον Γ.Γ Απόδημου Ελληνισμού. Μήπως από τότε είδε κανένας να γίνεται κάτι σχετικό,προς την κατεύθυνση αυτή ;
Εμείς πάντως βλέπουμε να διαμαρτυρόμαστε και πάλι κατόπιν εορτής, ενώ κανένα συλλαλητήριο δεν πρόκειται να σώσει την κατάσταση!
* Κατά την παράδοση ο πυρρίχιος χορεύτικε από τον Πύρριχο και τα παλικαριά του γύρω από το νεκρό σώμα του Πάτροκλου. Κατα μιά άλλη εκδοχή ο πυρρίχιος χορός οφείλεται στον Κρητικό αοιδό του 7 π.Χ αιώνα και μουσικοδιδάσκαλο πολεμικών παιάνων, τον Θαλήτα. Ήταν συνθετικό στοιχείο των γνωστών “Παναθηναίων” και του Πελοποννησιακού πολέμου 431-404 π.Χ).
Ο Κώστας Κούσης είναι δημοσιογράφος. Υπήρξε Υπεύθυνος Τύπου της Ομοσπονδίας Ποντικών Σωματείων Ν. Ελλάδος και Γεν. Γραμματέας ΄και αργότερα Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Ποντίων Επιστημόνων.